De gemeentelijke zorg voor mensen met een handicap, een chronische ziekte of psychische problemen raakt in de knel. Er is meer bureaucratie en minder hulp. Professor Gerda van Dijk: "Bij een zorginstelling werden dertig hulpverleners ontslagen om geld vrij te maken voor mensen die zich met regels bezighouden".
Dat blijkt uit praktijkonderzoek van het Zijlstra Center van de Vrije Universiteit Amsterdam. Drie hoogleraren doken voor het onderzoek 'Wie neemt nu de leiding?' diep in de overdracht van de zorg aan gemeenten. Gerda van Dijk (publiek leiderschap), Rob van Eijbergen (organisatieverandering) en Leo Witvliet (interventiemanagement) spraken met tientallen lokale bestuurders en directeuren van zorginstellingen over decentralisatie van de zorg. Het Zijlstra Center onderzoekt bedrijfsvoering en bestuur van overheden en maatschappelijk organisaties.
Hun conclusie: aandacht gaat niet naar de alfahulp, maar naar de accountant. Gemeenten en zorgverleners breiden de afdelingen Aanbestedingen, Inkoop, Control en Financiën uit ten koste van de zorg. Professor Gerda van Dijk: "Zo zijn bij een zorginstelling dertig hulpverleners ontslagen om geld vrij te maken voor mensen die zich met regels bezighouden."
Criteria tot op de minuut
Zorgverleners moeten voor tientallen gemeenten steeds weer andere papieren invullen. Er zijn zeker zesduizend verschillende kwaliteitscriteria en meer dan 144.000 productcodes. Die regelen tot op de minuut en tot op de euro de hoeveelheid tijd en de kosten om mensen onder de douche te helpen, naar de kapper te brengen of om een wandelingetje maken. Zorgverleners moeten volgens het onderzoek absurde verschillen gaan bijhouden. Kinderen hebben in de ene gemeente wel recht op een toetje en in de andere weer niet. Of iemand is ongeneeslijk ziek met nog twee jaar te leven. Die krijgt geen zorg, want daar is dan net geen productcode voor.
Verder zijn er ontelbare nieuwe contractrelaties ontstaan. Vol inkoopprocedures en uitvoeringsvormen, die ook weer allemaal worden gecontroleerd. De onderzoekers wijzen op de nieuwe problemen voor zorginstellingen. Zij focussen noodgedwongen op het binnenhalen van contracten. Kleine marges van 0,5 procent zijn geen uitzondering. Ze zijn vooral bezig met niet failliet gaan.
Bureaucratie zonder zekerheid
Het doel van de decentralisatie was om de zorg dicht bij de mensen te brengen en de kosten beheersbaar te houden. "Maar nu is het onbeheersbaar. We zien nu alleen maar meer lokale bureaucratie terwijl bovendien de oude bureaucratische laag bij het rijk óók nog bestaat", zegt Van Dijk. Grotendeels is Den Haag niet meer verantwoordelijk voor het beleid maar nog steeds houden die ambtenaren zich bezig met kaderstelling, monitoring en inspectie.
De focus ligt niet op zorg maar op zo weinig mogelijk geld uitgeven tegen zo laag mogelijke kosten. Bovendien dekt iedereen zich via de bureaucratie in tegen het maken van fouten. De cliënt zit nu in een markt zonder vrijheid en in een bureaucratie zonder zekerheid, concludeert het onderzoek.
'Van de accountant terug naar de alfahulp'
Lokale bestuurders erkennen in gesprek met de wetenschappers de problemen. Maar veel gemeenten blijven op hun handen zitten en wachten tot er een oplossing uit Den Haag komt. Het Zijlstra Center adviseert dat juist lokale bestuurders zelf het voortouw nemen. Ze moeten leiderschap tonen. Stoppen met 'zorg inkopen' en beginnen met 'zorg organiseren': van de accountant terug naar de alfahulp.
"Gewoon door uit de dagelijkse molen van contracten en regels te stappen. Ga met zorginstellingen praten," adviseert Gerda van Dijk. "We zien het hier op de universiteit. Hier ontmoetten deze groepen elkaar vaak voor het eerst en raken ze met elkaar in gesprek. En goede zorg voor mensen die het nodig hebben, daar kun je het dus ook over eens worden zonder in procedures te vervallen."
(Bron: AD)